Παράσχος Ανδρούτσος: Ιστορίες που αντλούνται από τα πέντε Θρακικά φύλα

Οι σημερινοί Έλληνες όταν αναφέρονται στην Θράκη εννοούν την Δυτική Θράκη, το τμήμα της ελληνικής επικράτειας. Αυτή όμως η Θράκη δεν είναι παρά ένα μικρό τμήμα της. Ανθρωπολόγοι και γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι η Θράκη αποτέλεσε την αρχέγονη και πρώτη κοιτίδα των πρωτοελλήνων. Κατά τον Όμηρο, τα όρια της Θράκης προς Νότο ήταν ο Πηνειός της Θεσσαλίας και το Αιγαίο Πέλαγος. Ανατολικά ήταν ο Ελλήσποντος. Ο Ηρόδοτος επεκτείνει τα σύνορα προς βορρά μέχρι τις εκβολές του Δούναβη. Προς δυσμάς μέχρι την χώρα των Ιλλυρίων το μόνο συγγενές με τους Έλληνες φύλο την σημερινή Αλβανία. Το Έθνος των Θρακών το θεωρούσε ως το μεγαλύτερο μετά τους Ινδούς.

Σύγχρονες ανθρωπομετρικές έρευνες που έγιναν σε σκελετούς αρχαίων τάφων, αποδεικνύουν ότι για αρκετές χιλιάδες χρόνια κατοικούνταν η Θράκη η Ελλάς και ο ευρύτερος χώρος των Βαλκανίων από μια και την αυτήν φυλή.

Για τους αρχαίους Θράκες οι πληροφορίες για τον χαρακτήρα τους ποικίλουν. Αναφέρονται συχνά ως βίαιοι, ορμητικοί, φιλήδονοι, φιλοπόλεμοι και μαχητικοί. Κανένας δεν είχε λιγότερες από δώδεκα γυναίκες. Θρηνούσαν δε κατά τη γέννηση παιδιών, χαίρονταν και χόρευαν όταν πέθαινε κάποιος. Την στίξη του σώματος τη θεωρούσαν σημάδι ευγενικής καταγωγής.

Τον 7ο π.Χ. αιώνα, ιδρύθηκαν ελληνικές αποικίες στα παράλια της Θράκης από αποίκους των νησιών του Αιγαίου και των Ιωνικών πόλεων της Μ. Ασίας. Στην Ροδόπη τότε ιδρύθηκαν, η Μαρώνεια, η Στρύμη και η Δίκαια. Η εγκατάσταση των αποίκων μετά από τις πρώτες μικρές πολεμικές συγκρούσεις έγινε ειρηνικά όπως μας βεβαιώνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Έτσι βλέπουμε τον βίο των Θρακών να είναι στενά δεμένος με τον βίο και το πνεύμα των άλλων Ελλήνων.

Μπορεί βέβαια οι Θράκες να πήραν πολλά πολιτιστικά στοιχεία από την Νότια Ελλάδα, έδωσαν όμως σ' αυτήν κάτι πολύ σημαντικότερο: Την Ορφική λατρεία και την Διονυσιακή, από τις οποίες γεννήθηκαν η αρχαία μουσική, τα αρχαία μυστήρια και η αρχαία ποίηση.

Οι Θράκες πάντα θεωρούνταν από τους Νότιους Έλληνες από τα μυθικά ακόμη χρόνια ελληνικό φύλο. Αυτό αποδεικνύεται και από την Αργοναυτική Εκστρατεία με τους "Άριστους της Ελλάδος" που είχε συμπεριλάβει και Θράκες. Τον Ηρακλή με τον 8ο άθλο του κλπ.

Το 46 π.Χ. η Θράκη έγινε Ρωμαϊκή επαρχία. Στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας η επικράτηση της ελληνικής γλώσσας αντί της λατινικής ήταν καθολική. Επί Βυζαντίου στην Ροδόπη υπήρχαν μεγάλα βυζαντινά κέντρα όπως η Αναστασιούπολη - Περιθεώριο, Μαξιμιανούπολη - Μοσυνούπολη, Μαρώνεια, Γρατσιανού - Γρατινή όπως και το Παπίκιο Όρος που υπήρξε κέντρο μοναχισμού εφάμιλλο του Αγίου Όρους. Στα αρχαία χρόνια πάλι βλέπουμε ότι ο Θουκυδίδης είχε πατέρα από την Θράκη, ο Θεμιστοκλής είχε μάνα Θρακιώτισσα, ο Αθηναίος Ιφικράτης πήρε ως σύζυγός του την κόρη του Κότυ Α' Βασιλιά των Θρακών, η Ηγησιπύλη κόρη του Θράκα βασιλιά Ολύρου παντρεύτηκε τον Μιλτιάδη και άλλοι πολλοί.

Τα Θρακικά φύλα που ζήσανε κατά περιόδους στην περιοχή της Θράκης ήταν τα εξής:

Αγριάνες, κατοικούσαν ανάμεσα στην Ροδόπη και στον Αίμο ήταν πολύ καλοί τοξότες. Αγριάνες θεωρούνταν οι σημερινοί Πομάκοι.

Βίστονες, κατοικούσαν κοντά στην Βιστωνίδα λίμνη και στην περιοχή των Αβδήρων. Έτρεφαν κατά την παράδοση ίππους ανθρωποφάγους. Μυθικός βασιλιάς τους ήταν ο Διομήδης. Εδώ στους "στάβλους του Διομήδη" δίπλα στην μετέπειτα Αναστασιούπολη - Περιθεώρη ο Ηρακλής πραγματοποίηση τον όγδοο από τους δώδεκα άθλους του αρπάζοντας τα τέσσερα άγρια άλογά του που τα έτρεφε με ανθρώπινο κρέας. Και επειδή κάποια ρίζα από τους μύθους ξεκινάει πάντα από την πραγματικότητα, ίσως τα λιγοστά μικρά κοπάδια από τα άλογα που ζουν στην κοιλάδα και στα ορεινά πάνω από τον Ίασμο να είναι απομεινάρι της ντόπιας ράτσας του όχι βέβαια ανθρωποφάγων αλόγων των Βιστόνων για τα οποία το κράτος και οι τοπικοί φορείς ακόμη να ελέγξουν την καταγωγή και το D.N.A. τους.

Άλλοι Θράκες ήταν οι Δίοι ο Tomas Schek τους τοποθετεί περί την Ροδόπη.

Οι Κίκονες, διέμεναν ανατολικά των Βιστόνων μεταξύ Έβρου και Βιστωνίδας λίμνης με πρωτεύουσα την Ισμάρα (δίπλα στην Μαρώνεια), που κατέλαβε ο Οδυσσέας. Είχαν περίφημα κρασιά (Κινόνιος οίνος).

Οι Ταυσοί ή Τραύοι αυτοί κατοικούσαν στις μεσημβρινές υπώρειες της Ροδόπης, στην κοιλάδα του ποταμού Τραύου που πηγάζει από το Παπίκιο Όρος και αφού περάσει μπροστά από την Μαξιμιανούπολη χύνεται στη Βιστωνίδα λίμνη. Όταν πέρασε δε ο Ξέρξης ο στρατός του και τα ζώα του τον στέρεψαν πίνοντας το νερό του, όπως μας αναφέρει ο Ηρόδοτος.

Αυτά τα πέντε φύλα ζούσαν κατά ένα μέρος τους περίπου στα σημερινά όρια του Νομού Ροδόπης.

Άλλα θρακικά φύλα είναι και οι Αστοί, οι Αψίνθιοι, οι Αγάθυρσοι, ο Βισάλτες, οι Βησσοί, οι Βιθυνοί, οι Βρίνες, οι Βέρβυκες, οι Βάντιοι, οι Γέτες, οι Γρακοείοι, οι Δαδαλεψοί, οι Δρύοι, οι Δόβηρες, οι Δανθελήτες, οι Δακοί, οι Δόλογγοι, οι Δατήνοι, οι Εντριβοί, οι Ζηράνιοι, οι Ηδωνοί, οι Θυνοί, οι Κρόβυζοι, οι Καινοί, οι Κοραλοί, οι Λααίοι, οι Κόλλητες, οι Λιβύτρωνες, οι Μοισοί, οι Μαριανδονοί, οι Μαιδοβιθυνοί, οι Νιψαίοι, οι Μύγδονες, οι Ξηράνιοι, οι Οδρύσες, οι Οδόμαντες, οι Τίσπλες, οι Πίερες, οι Παιόπλες, Παίονες ή Δόβηρες ή Σιροπαίονες, οι Παναίοι, οι Παίτοι, οι Ορέσκιοι, οι Σαπαίοι, οι Σίθωνες, οι Σάτρες, οι Σκυριμιάδες, οι Σιροπαίονες, οι Σκοιοί, οι Σινδοναίοι, οι Σάκες, οι Σκόμβριοι, οι Σαύραι, οι Τριβαλλοί, οι Τρήρες, οι Τράλλεις ή Τράλλιοι, οι Τανίψες, οι Τριζοί και οι Ταλαταίοι.

Μεγάλοι Θράκες Ροδοπαίοι ήταν κατά την μυθολογία και την ιστορία ο Μάρωνας γιος του Ευάνθου ιερέα του Απόλλωνα στον Ίσμαρο. Χάρισε εξαίρετο κρασί στον Οδυσσέα, με το οποίο αυτός μέθυσε τον Κύκλωπα. Ο Μάρωνας θεωρείται ότι ήταν ακόλουθος του Οσίριδος, με τον οποίο ταυτίζεται ο Διόνυσος. Ίδρυσε την Μαρώνεια όπου λατρεύετο. Ο Διομήδης: Η μυθολογία μας παραδίδει τον Διομήδη σαν βασιλιά των Βιστόνων που ζούσαν περί την Βιστωνίδα λίμνη. Ονομαστός ήταν αυτός για τα ανθρωποφάγα άλογά του.

Στον Ίσμαρο όταν βασίλευε ο ισχυρός βασιλιάς Τεγύριος δέχθηκε με μεγάλες τιμές τον Εύμολπο και τον γιό του Ίσμαρο όπως μας πληροφορεί ο Απολλόδωρος, όταν αυτός γύρισε από την Αιθιοπία, τον ανακήρυξε μάλιστα και διάδοχο του θρόνου. Ο Εύμολπος όταν επιβουλεύτηκε τον ίδιο τον βασιλιά, αυτός τον ανάγκασε να φύγει από την Θράκη. Έφυγε και πήγε στην Ελευσίνα μαζί με τον γιο του τον Ίσμαρο όπου καθιέρωσε τα Ελευσίνια μυστήρια. Κατά τον Πλίνιο πάλι η καλλιέργεια και η απόσταξη του οίνου αποδίδεται σ' αυτόν. Όταν πέθανε ο Ίσμαρος ο Εύμολπος ξαναγύρισε στη Θράκη και συμφιλιώθηκε με τον Τεγύριο εκεί παντρεύτηκε την θυγατέρα του, οπότε ο Τεγύριος τον έχρισε διάδοχό του (Απολλόδωρος).

Ο Εύμολπος ήταν γενάρχης του γένους των Ευμολπίδων, το οποίο ήταν επιφανέστατο γένος της Ελευσίνας και γενικά της Αττικής. Το όνομά του συμβολίζει την εικόνα της αρμονικής φύσης. Κατά την παράδοση δίδαξε την μουσική στον Ηρακλή. Ήταν γιος του Μουσαίου ή του Ποσειδώνα και της νύμφης Χιόνας. Η Χιόνα ήταν θυγατέρα του Βορέα βασιλιά των Θρακών στον Ίσμαρο. Μικρός ρίχτηκε από την μητέρα του στην θάλασσα, ο Ποσειδώνας όμως τον έσωσε και τον οδήγησε στην Αιθιοπία, στη νύμφη Αμφιτρίτη. Ο Εύμολπος βοήθησε τους Ελευσίνιους κατά τον βασιλιά των Αθηνών Ερεχθέα. Στη μάχη σκοτώνεται από τον ίδιο τον Ερεχθέα. Εξοργίζεται ο Ποσειδώνας και εξολοθρεύει όλο το σπιτικό του Ερεχθέα.

Ο Τηρέας, ήταν γιος του Άρη και της νύμφης Βιστωνίδας, βοήθησε τον βασιλιά των Αθηνών Πανδιόνα κατά του βασιλιά των Θηβών Λαμβδάκου και πήρε την κόρη αυτού Πρόκνη για σύζυγο, απ' αυτήν απέκτησε γιο που τον ονόμασε Ίτυν. Αυτόν τον έσφαξε η μητέρα του και με τις σάρκες του έφτιαξε φαγητό για τον Τηρέα, γιατί την απάτησε με την αδελφή της Φιλομήλα. Ο Τηρέας το αντιλήφθηκε και με την βοήθεια των Θεών μεταμόρφωσε την Πρόκνη σε αηδόνι, την Φιλομήλα σε χελιδόνι και ο ίδιος μεταμορφώθηκε σε έποντα (τσαλαπετινό). Ο μύθος αυτός χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους τραγικούς Όμηρο, Παυσανία, Θουκυδίδη, Ανακλέοντα).

Άλλα θρακικά φύλα είναι οι Αγριάνες που τον 4ο αιώνα π.Χ. αναπτύσσουν αξιόλογο πολιτισμό, μαθαίνουν δε να μιλούν και την αρχαία ελληνική γλώσσα. Την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου προσφέρουν έναν δυναμικό στρατό με τον στρατηγό τους τον Λάγαρο που ο Μ. Αλέξανδρος του υποσχέθηκε την αδελφή του Κύννα σε γάμο. Ο Λάγαρος τον βοήθησε κατά των Ιλλυρίων. Αργότερα αφού ξανασυναντήθηκαν στον Δορίσκο ξεκίνησαν μαζί την μεγάλη εκστρατεία στην Ασία, με τα γνωστά νικηφόρα αποτέλεσματα. Και ο Σιτάλκης ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο με Ιππικό, πελταστές και άλλους στρατιώτες. Άλλα μεγάλα ονόματα Θρακιωτών είναι ο βασιλιάς των Θρακών Σαπαίων Ρήσσος που πολεμούσε με τα κάτασπρα άλογα του ιππικού του και με τους Σαπαίους που φορούσαν άσπρες πανοπλίες. Όταν σκοτώθηκε ο βασιλιάς Ρήσσος θεοποιήθηκε και έγινε Θεός των Θρακών και ο Θράκας Ιππέας έμβλημά τους. Εκατοντάδες είναι τα υπαίθρια ιερά του Θράκα Ιππέα και βασιλιά Ρήσσου σε όλη την έκταση της Αρχαίας Θράκης όπως και στην σημερινή Ροδόπη.

Η περιοχή των Σαπαίων ξεχώριζε για τους πολλούς σε αριθμό ίππους που έτρεφε, ο Σοφοκλής τους ονομάζει Φιλίππους, θεωρούσαν τον ίππο ιερό ζώο. Γύμναζαν τους ίππους για την μάχη (ιππικό). Παρασκεύαζαν και ένα ποτό που το ονόμαζαν "Βρύτο". Ο βρύτος είναι αυτός που σήμερα όλος ο κόσμος ονομάζει μπύρα.

Άλλοι Θράκες ήταν ο Κισσέας, ήταν πεθερός του βασιλιά της Τροίας Πρίαμου. Ο Οίαγρος, ήταν πατέρας του Ορφέα και της Μούσας Καλλιόπης. Πολυμήστωρ ή Πολυμνήστωρ, ήταν βασιλιάς της Θράκης.

Πείρος - Ρίγμος, βασιλιάς των Θρακών. Θάμυρις ήταν μυθικός αοιδός της Θράκης. Φέρεται σαν ο πρώτος παιδεραστής που αναφέρει η ιστορία, με τον γιο του Ορφέα, τον Υάκινθο. Φιλίμμων, πατέρας του Θάμυρη ήταν διάσημος κιθαρίστας και έζησε την περίοδο της Αργοναυτικής Εκστρατείας. Μουσαίος ήταν μυθικός αοιδός και ποιητής σύγχρονος του Ορφέα πιθανόν γιος του Εύμολπου. Ζάμαλξης μαθητής του Πυθαγόρα, γίνεται πρώτος νομοθέτης που λατρεύτηκε από τους Σαπαίους ως θεός. Ήφαιστος, ήταν θεός των Θρακών, πρώτος δίδαξε την μεταλλευτική τέχνη στους ανθρώπους. Αποτέλεσε την αφετηρία κάθε προόδου στην εποχή του σιδήρου, χαλκού, χρυσού κλπ. Ένας άλλος που κυριαρχούσε στην Θράκη ο κατ' εξοχήν Θρακιώτης θεός ήταν ο Διόνυσος. Η εικόνα του και το σύμβολο του στο σταφύλι κυριαρχούσαν σε όλη την αρχαία Θράκη όπως και στα νομίσματα. Κατά την μυθολογία ήταν γιος του Διόλκη και της Σεμέλης. Στην Θράκη ταυτίστηκε και με τον θεό Βάκχο. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι στην περιοχή που ζούσανε οι αρχαίοι Σάτρες υπήρχε ιερό μαντείο του Διονύσιου ισάξιο και εφάμιλλο των Δελφών, τοποθετεί στην κορυφή της Ροδόπης (οφθαλμόν άκρα). Από αυτό το μαντείο έλαβαν χρησμό Μέγας Αλέξανδρος, όπως και ο στρατηγός Οκτάβιος, πατέρας του αυτοκράτορα Αυγούστου. Οι ιερείς τους είπαν ότι, εξαιτίας της ανάφλεξης του οίνου στο βωμό τους έδειξε αυτό, ότι και οι δύο θα κατακτήσουν τον κόσμο. Ο Μέγας Αλέξανδρος μόνος, ενώ ο Οκταβιανός δια του γιού του Οκταβιανού Αυγούστου. Το μαντείο ήταν ανέπαφο μέχρι το τέλος του 4ου αιώνα μ.Χ. Από εδώ δε ξεκινούσε το 1ο στάδιο μύησης των μυστών για τα Καβείρια Μυστήρια της Σαμοθράκης. Το δεύτερο άρχιζε από την Μαρώνεια στη Σύναξη και το τρίτο στη Σαμοθράκη. Μυημένοι σε αυτά μεταξύ των άλλων που πέρασαν και από την Σύναξη για το δεύτερο στάδιο ήταν ο Ηρακλής, οι Αργοναύτες, ο Φίλιππος Β', ο Ηρόδοτος, ο Λύσανδρος, ο Πτολεμαίος κ.ά.

Από τους μεγαλύτερους όμως Θράκες ήταν ο Ορφέας, αυτός είχε πατέρα τον Οίαγρο και μητέρα την μούσα Καλλιόπη, θεωρείται ως ιδρυτής του Ορφισμού. Ο ορφισμός κράτησε από τις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. μέχρι τέλη των ειδωλολατρικών χρόνων. Ο μυθικός αυτός ήρωας καθιέρωσε την λατρεία του Δία στην Θράκη. Πιστεύεται ότι τελειοποίησε την λύρα και πρόσθεσε την υπάτη και την παραυπάτη χορδή. Ο Ορφέας ήταν αοιδός, ιερέας, μάντης και βασιλιάς. Πολλοί άλλοι θρύλοι κυκλοφόρησαν για το όνομα του μεγάλου πραγματικά τέκνου της Θράκης. Ο αυτοκράτορας της Ρώμης Αλέξανδρος Σιβήρος είχε τοποθετήσει σε ένα ναΐσκο μαζί με την εικόνα του Απόλλωνα του Τιτάνεως, τον Ιησού και την εικόνα του Ορφέα.

Γενικά ανιχνεύοντας τον Ορφισμό βρίσκουμε στοιχεία κοινά με την Ιουδαϊκή θρησκεία, τη βουδιστική θρησκεία και την χριστιανική θρησκεία. Ο περίφημος ζωγράφος Πολύγνωτος παρέστησε τον Ορφέα με καθαρά ελληνική μορφή περί τα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα στους Δελφούς. Όλα τα σωζόμενα έργα, δηλαδή ανάγλυφα και πίνακες είναι από τον 2ο μέχρι τον 4ο π.Χ. αιώνα.

Θεωρείται ως η παλαιότερη και ύψιστη αυθεντία στην οποία αποδίδονται οι βαθύτατες αποκαλύψεις περί γένεσης του κόσμου και η διδασκαλία για το "αέναο ον". Για τον δογματικό Ορφέα γράφτηκαν πολλές σελίδες από τους ιστορικούς Ηρόδοτο, Αισχύλο, Πλάτωνα, Αριστοφάνη, Απολλόδωρο, Διόδωρο, Εμπεδοκλή, Οβίδιο και άλλους. Όλοι τους τον θεωρούν ιδρυτή των μυστικών τελετών. Τα Ορφικά μυστήρια εμφανίζονται στην Θράκη σαν μια νέα αίρεση δόγμα που λατρεύει τον Θεό με διαφορετικό τρόπο από τους άλλους Έλληνες.

Ο Θρακικός θεός πάλι ο Διόνυσος εμπλέκεται με τους Τιτάνες του Κάτω Κόσμου. Αυτοί τον συλλαμβάνουν μεταβεβλημένοι σε ταύρο, τον διαμελίζουν και τον καταβροχθίζουν. Η Αθηνά σώζει την καρδιά του και την φέρνει στον Δία. Αυτός την καταβροχθίζει και γεννά τον νέο Διόνυσο με την Σεμέλη και με την βοήθεια του άλλου θεού των Θρακών Ηφαίστου κατακεραυνώνει τους Τιτάνες για το ανοσιούργημα που διέπραξαν και από την τέφρα του δημιουργεί ο Ζεύς τους ανθρώπους. Αυτός είναι ο θρακικός μύθος της δημιουργίας του ανθρώπου ο οποίος έφερε μέσα του θεία και τιτανικά στοιχεία συγχρόνως.

Στην αρχαιότητα υπήρχε ποίημα που αναφερόταν στην κάθοδο του Ορφέα στον Άδη "Ορφέως εις Άδου κατάβασις" το ποίημα αυτό είναι ένα αποκαλυπτικό βιβλίο, παραπλήσιο προς τις χριστιανικές αποκαλύψεις και περισσότερο με την αποκάλυψη του Πέτρου. Θεωρείται ο εισηγητής της περί αγνού βίου διδασκαλίας, για την αποφυγή της μετά θάνατο τιμωρίας.

Όπως μας πληροφορεί ο Ποσειδώνιος τότε ήταν που εμφανίζεται με μανία Ροπή "Ασκητική" (απέχουσιν εμψύχων, χρώνται μέλιτι, τυρώ και γάλακι, ζώσι χωρίς γυναικός κτλ). Αυτά που διδασκόταν επί αιώνες από τους Ορφικούς στην Θράκη στα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα που εμποτίζονται από ηθικές αξίες, που απαιτούν μετάνοια και ηθική αλλαγή, διαδίδεται στους υπόλοιπους Έλληνες μέχρι τους χριστιανικούς χρόνους, το βαθύτατο θρησκευτικό ρεύμα της Θράκης, ξεχύνεται στην μεγάλη Ελλάδα, στην Ευρώπη, στην Ασία. Όλοι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι χρησιμοποιούν με διάφορες παραλλαγές τις ορφικές ιδέες για την ψυχή. Σε πολλά μέρη υπήρχαν συμπλέγματα που παίζει ο Ορφέας τη λύρα του και τραγουδά όπου πολλά είδη πτηνών, ερπετών και αγρίων ζώων, κατευνασμένα άκουγαν τον Ορφέα. Σε πολλές κατακόμβες υπήρχε η ίδια σχεδόν παράσταση, με την διαφορά ότι συμβολίζει το πρόσωπο του Χριστού με τον Ορφέα. Το ίδιο θέμα συναντάμε σε μωσαϊκές παραστάσεις της Ιταλίας, Αφρικής, Γαλατίας, Ελβετίας, Γερμανίας, Αγγλίας. Το προσφιλές αυτό θέμα το βλέπουμε αργότερα και σε παραστάσεις χριστιανών. Ο Ιησούς ανάμεσα σε εξημερωμένα άγρια ζώα.

Πηγές

"Θράκη" Δημήτρης Καρακούσης

Θρακική Επετηρίδα - Ευστράτιος Καλογερέας - Τόμος 8ος

"Θράκη" Σ.Ι.Κ.Τ.Α.Θ.

#