Τέμενος Βαγιαζήτ: Πόρισμα-φωτιά καίει υψηλόβαθμα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού

Τα ξημερώματα της 22ας Μαρτίου 2017 ξέσπασε στο Τέμενος Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο πυρκαγιά που παρέδωσε στις φλόγες ένα από τα μεγαλύτερα μουσουλμανικά τεμένη στην Ευρώπη και το μεγαλύτερο σωζόμενο στα Βαλκάνια, ένα μνημείο με ιδιαίτερη καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική αξία.

Κτισμένο με λιθοδομή, με σχεδόν τετραγωνική κάτοψη και με μιναρέ, το Τέμενος Βαγιαζήτ, το πρώτο μουσουλμανικό τέμενος σε ευρωπαϊκό έδαφος, ιδρύθηκε το 1420, προς το τέλος της διακυβέρνησης του σουλτάνου Μεχμέτ Α’, του επονομαζόμενου Τσελεμπί, γιου του Βαγιαζήτ του «Κεραυνού» (Yildirim). Το μέγεθος της καταστροφής από τη φωτιά ήταν ανυπολόγιστο, καθώς κάηκε ολοσχερώς η μνημειώδης πυραμιδοειδή ξύλινη στέγη του τεμένους, το μέγεθος και η ποιότητα της οποίας, μαζί με τις πρωτοποριακές για την εποχή τους τεχνικές λύσεις που χρησιμοποιήθηκαν, την καθιστούσαν, σύμφωνα με τους ειδικούς, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία από ξύλο στον κόσμο!

Ο έλεγχος για τις ευθύνες της καταστροφής

Λίγες µέρες μετά την καταστρεπτική πυρκαγιά, το πόρισµα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας φαίνεται πως απέδωσε τις αιτίες σε αµέλεια του εργολαβικού συνεργείου που εκτελούσε εργασίες εντός του τεμένους, αναφέροντας ότι η φωτιά προκλήθηκε από σπινθήρες ηλεκτροσυγκόλλησης που είχαν πέσει στα ξύλινα δοκάρια στήριξης της στέγης. Ωστόσο, μετά από δύο αναβολές, η υπόθεση δεν έχει μέχρι σήμερα εκδικαστεί.

Παράλληλα με τη δικαστική διερεύνηση του θέματος και όπως παγίως συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις, η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟ) διέταξε την επόμενη αμέσως μέρα της πυρκαγιάς τη διενέργεια Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης (ΕΔΕ), προκειμένου να διερευνηθούν τυχόν ευθύνες υπηρεσιακών παραγόντων για το συμβάν.

Η ΕΔΕ ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2018 με την υποβολή της σχετικής Πορισματικής Έκθεσης που, όπως αποκαλύπτει σήμερα αποκλειστικά το ΤΡΡ, αποτελεί κόλαφο για σειρά υπηρεσιακών στελεχών του Υπουργείου Πολιτισμού, τα οποία φέρεται να υπέπεσαν στα πειθαρχικά παραπτώματα της παράβασης υπαλληλικού καθήκοντος, της φθοράς λόγω ασυνήθιστης χρήσης ή εγκατάλειψης ή παράνομης χρήσης πράγματος που ανήκει στην υπηρεσία (του μνημείου εν προκειμένω) και της αμελούς ή ατελούς εκπλήρωσης του υπηρεσιακού τους καθήκοντος.

Ο πειθαρχικός έλεγχος των υπαλλήλων

Λόγω της σοβαρότητας των παραπτωμάτων που διαπιστώνει το Πόρισμα της ΕΔΕ, τα οποία επισύρουν ποινές μεγαλύτερες από αυτές που η ίδια μπορούσε σύμφωνα με τον νόμο να επιβάλει, η προηγούμενη Υπουργός Πολιτισμού, Μ. Ζορμπά, στην οποία ο σχετικός φάκελος κοινοποιήθηκε στις 10 Απριλίου 2019, παρήγγειλε την παραπομπή των εμπλεκόμενων υπαλλήλων στο αρμόδιο Πειθαρχικό Συμβούλιο.

Η διοικητική διαδικασία ολοκληρώθηκε στις 21 Ιουνίου 2019, οπότε και το παραπεμπτήριο έγγραφο και αντίγραφα του φακέλου κοινοποιήθηκαν στους ελεγχόμενους υπαλλήλους, στο Πειθαρχικό Συμβούλιο, προκειμένου να επιληφθεί συνολικά της υπόθεσης, στην εισαγγελία Πρωτοδικών Ορεστιάδας, δεδομένου ότι η δικαστική διερεύνηση δεν έχει ολοκληρωθεί, καθώς και στις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές της Δημόσιας Διοίκησης.

Η παραπομπή των υπαλλήλων στο Πειθαρχικό Συμβούλιο έγινε γνωστή από δημοσιεύματα στο Τύπο (βλ. εδώ κι εδώ). Στο πρώτο εξ αυτών, γίνεται σαφής προσπάθεια συσχέτισης της παραπομπής των υπαλλήλων στο Πειθαρχικό Συμβούλιο με τις επικείμενες τότε εθνικές εκλογές, κάνοντας λόγο για «πολιτικές διώξεις»!

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η από 5 Ιουλίου ανακοίνωση της Ομοσπονδίας Υπαλλήλων ΥΠΠΟ, που αναφέρθηκε σε «μεθόδευση» την προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟ και «σπίλωση υπαλλήλων» (βλ. εδώ).

Τι συμβαίνει λοιπόν; Πρόκειται πράγματι για πολιτική δίωξη ή για μια διαδικασία που έγινε σύμφωνα με όσα προβλέπει το πειθαρχικό δίκαιο των δημοσίων υπαλλήλων;

Το μέγεθος της καταστροφής

Σύμφωνα, λοιπόν, με το παραπεμπτήριο έγγραφο για το οποίο έγινε λόγος παραπάνω, όπως προέκυψε από την ΕΔΕ:

Καταστράφηκε ολοσχερώς η τεράστια πυραμιδωτή αυθεντική ξύλινη στέγη, μια μοναδική στο είδος της, εξαιρετικά πολυσύνθετη, μνημειακή κατασκευή ύψους περ. 14 μ. (διαστάσεις 33Χ30 μ ), από την οποία ήταν αναρτημένος ο εντυπωσιακός ξύλινος τρούλος που διαμόρφωνε εσωτερικά την οροφή του τεμένους. Με ενσωματωμένες διάφορες οικοδομικές φάσεις που δυστυχώς λόγω του απρόσιτου πολλών σημείων δεν κατέστη δυνατόν να έχουν αποτυπωθεί και τεκμηριωθεί πλήρως, η στέγη του τεμένους Βαγιαζήτ ήταν ένα από τα μεγαλύτερα, αρχαιότερα και πολυπλοκότερα σωζόμενα αυθεντικά δείγματα αρχιτεκτονικής ξύλου όχι μόνον στην Ευρώπη, αλλά και στον ευρύτερο ισλαμικό κόσμο.

Τμήματα της εσωτερικής διακόσμησης του ξύλινου τρούλου που είχαν καταπέσει καθώς και άλλα στοιχεία της οροφής που είχαν αφαιρεθεί προσωρινά προς διευκόλυνση των εργασιών και φυλάσσονταν στον χώρο του μνημείου κάηκαν επίσης ολοσχερώς.

Το ίδιο συνέβη και με ελκυστήρες ανοιγμάτων/κογχών, τα ξύλινα λειτουργικά στοιχεία του τεμένους μινμπέρ και μιχράμπ και τα ξύλινα θυρόφυλλα των τριών εισόδων του μνημείου.

Πέραν των εμφανών φθορών στις άνω επιφάνειες των τοίχων, στις επιστέψεις των πεσσών και του λίθινου τμήματος του μιχράμπ και σε λιθόπλινθους και λοιπά στοιχεία που κατέπεσαν δεν έχει ακόμη αποτιμηθεί πλήρως η έκταση και ο βαθμός της φθοράς στο λίθινο τμήμα του κτηρίου (τοίχοι, πεσσοί, μιναρές, δάπεδο, κρηπίδα)
Σημαντικές φθορές παρατηρούνται στο σύνολο του τοιχογραφικού διακόσμου του μνημείου, ενώ καταστράφηκαν και αρκετά από τα γύψινα υαλοστάσια των παραθύρων.

Καταστράφηκαν επιπλέον δύο σταντ με ευρήματα από τις διερευνητικές τομές περιμετρικά ως και ο κατάλογός τους.

Η απώλεια των μοναδικών στοιχείων του μνημείου δεν μπορεί να αποτιμηθεί οικονομικά, ωστόσο και η αξία του στεγάστρου, των ικριωμάτων και του λοιπού κινητού και ακίνητου εξοπλισμού που βρισκόταν στο τέμενος και καταστράφηκε πλήρως δεν είναι αμελητέα, εφόσον ξεπερνά κατά πολύ το ένα εκατομμύριο ευρώ.

Οι… μεταχρονολογημένες εργασίες

 Το παραπάνω καταστροφικό για το μνημείο γεγονός προέκυψε κατά το στάδιο εργασιών για την υποστύλωση της κυρίας οριζόντιας δοκού πλησίον του ΒΔ πεσσού εσωτερικά του μνημείου, μετά το πέρας των εργασιών συντήρησης και αποκατάστασής του, δηλαδή μετά την έκδοση της από 8 Φεβρουαρίου 2017 Απόφασης Ολοκλήρωσης Πράξης της Περιφέρειας ΑΜ-Θ. του έργου «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΕΜΕΝΟΥΣ ΒΑΓΙΑΖΗΤ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ».

Οι συγκεκριμένες εργασίες, μάλιστα, παρά τις σχετικές επείγουσες αποφάσεις του 2013 για την εκτέλεση άμεσων μέτρων για την άρση ετοιμορροπίας στο Τέμενος Βαγιαζήτ, φαίνεται ότι απασχόλησαν τους εμπλεκόμενους υπαλλήλους τριάμισι (3,5) περίπου χρόνια αργότερα(!), εκτός του παραπάνω πλαισίου της Πράξης, παρά τον επείγοντα χαρακτήρα τους και παρά τη σοβαρή επιδείνωση που υπέστη το μνημείο από δύο καταρρεύσεις του τρούλου κατά τα έτη 2013 και 2014 και ενώ όφειλαν οι αρμόδιες Διευθύνσεις του ΥΠΠΟ – η Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων (ΔΒΜΑ) και η Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΔΑΒΜΜ) – να έχουν επιληφθεί άμεσα.

Ηλεκτροσυγκολλήσεις σε ξύλινο μνημείο, χωρίς καν επίβλεψη!

Όπως προκύπτει από την ΕΔΕ, η πυρκαγιά ξεκίνησε από τη στέγη του μνημείου και επεκτάθηκε προς το ισόγειο, ενώ από τα στοιχεία συνάγεται ευθέως ότι σχετίζεται με τις εργασίες ηλεκτροσυγκόλλησης που πραγματοποιήθηκαν το μεσημέρι της 21ης Μαρτίου 2017 από συνεργείο του αναδόχου του έργου «Εγκατάσταση εξωτερικού στεγάστρου προστασίας και εσωτερικών ικριωμάτων» για την υποστύλωση της ΒΔ κύριας δοκού της στέγης του τεμένους.

Οι παραπάνω υποστυλωτικές εργασίες, που χαρακτηρίστηκαν από τους εμπλεκόμενους ως «εκκρεμότητες», υλοποιήθηκαν από συνεργείο του αναδόχου με τη μέθοδο της ηλεκτροσυγκόλλησης(!), σε απόσταση μόλις 10 εκατοστών από την αρχαία ξύλινη δοκό(!), μετά το πέρας του Έργου(!). Με λίγα λόγια, στα υφιστάμενα σιδερένια ικριώματα γίνονται ηλεκτροσυγκολλήσεις σε ένα περιβάλλον που βρίθει ξυλείας (πυκνές συστοιχίες των ξύλινων στοιχείων της στέγης, ξύλινα πατάρια εργασίας), ενώ δεν υπήρχε κανείς επιβλέπων μηχανικός ούτε από την πλευρά του αναδόχου ούτε από την πλευρά των Υπηρεσιών του ΥΠΠΟ.

Περαιτέρω, αποδεικνύεται ότι δεν είχαν ληφθεί κανενός είδους μέτρα για την επικάλυψη των εύφλεκτων υλικών στην περιοχή των ηλεκτροσυγκολλήσεων, μάλιστα δεν είχαν καν μεταφερθεί οι πυροσβεστήρες από το ισόγειο στο επίπεδο εργασίας και δεν είχε εκδοθεί η απαιτούμενη 24ωρης ισχύος άδεια για εκτέλεση εργασιών ηλεκτροσυγκόλλησης, δηλαδή δεν είχαν τηρηθεί τα προβλεπόμενα από την Πυροσβεστική Διάταξη 7/1996.

Σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στο Πόρισμα της ΕΔΕ, οι ευθύνες που βαρύνουν τα εμπλεκόμενα πρόσωπα εξειδικεύονται περαιτέρω ως εξής:

1) Ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΔΑΒΜΜ) εμπλέκεται στο έργο σε τρία επίπεδα:

– ως Προϊστάμενος της ΔΑΒΜΜ, ο οποίος το 2013 εκδίδει δύο αποφάσεις έγκρισης λήψης άμεσων μέτρων άρσης ετοιμορροπίας, σύμφωνα με τις οποίες οι σχετικές εργασίες θα εκτελεσθούν με φροντίδα και δαπάνη της ΔΒΜΑ (δια της Επιστημονικής Επιτροπής Έργου Αποκατάστασης Τεμένους Βαγιαζήτ) και την επίβλεψη της ΔΑΒΜΜ

– ως Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής που είναι υπεύθυνη για την παρακολούθηση της υλοποίησης του φυσικού αντικειμένου του έργου από τον Σεπτέμβριο του 2013 και εξής

– ως Προϊσταμένη Αρχή του υποέργου «Εγκατάσταση εξωτερικού στεγάστρου προστασίας και εσωτερικών ικριωμάτων» από τον Δεκέμβριο του 2014 μέχρι τον Μάρτιο του 2017

Ο εν λόγω άνθρωπος τοποθετήθηκε ως πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής (Ε.Ε.) του Έργου Αποκατάστασης Τεμένους Βαγιαζήτ τον Σεπτέμβριο του 2013, με απόφαση της τότε Γ.Γ. και νυν Υπουργού Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη, κατόπιν εισήγησης της έτερης εμπλεκόμενης στο έργο, τότε προϊσταμένης της ΔΒΜΑ. Ωστόσο, από τον Φεβρουάριο του 2014 και εξής σταμάτησε να συγκαλεί την Επιστημονική Επιτροπή, αναλαμβάνοντας ουσιαστικά αυτός, ως πρόεδρος, τις συνολικές ευθύνες της, δηλ. την παρακολούθηση της υλοποίησης του φυσικού αντικειμένου του έργου και των υποέργων του, καθώς και την υποχρέωση να εισηγείται σχετικά με τα διάφορα ζητήματα που ανέκυπταν στον τελικό δικαιούχο ΔΒΜΑ.

Ως προϊστάμενος της ΔΑΒΜΜ, και μάλιστα έχοντας εκδώσει δύο σχετικές αποφάσεις, ήταν από το 2013 ενήμερος για την ανάγκη λήψης άμεσων μέτρων άρσης ετοιμορροπίας, δηλ. για την ανάγκη υποστύλωσης της κύριας ΒΔ δοκού.

Ως καθ΄ ύλην αρμόδιος Διευθυντής, αρχιτέκτων-αναστηλωτής, και συγχρόνως ως Πρόεδρος της Ε.Ε. και γνωρίζοντας την ιστορική και καλλιτεχνική αξία, τη μοναδικότητα, αλλά και την ευπάθεια της μνημειώδους στέγης του Τεμένους Βαγιαζήτ, είχε την ευχέρεια να προχωρήσει στην ανάθεση εκπόνησης συστηματικής μελέτης-εφαρμογής για την υποστύλωση της κρίσιμης δοκού, ενώ ήταν ο πλέον αρμόδιος να θέσει, στις προδιαγραφές του διαγωνισμού, όρο με τον οποίο θα απαγορευόταν οι ηλεκτροσυγκολλήσεις, αν όχι παντού στο εσωτερικό του Τεμένους, τουλάχιστον στο επίπεδο της στέγης του.

Ως πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής και συγχρόνως Προϊσταμένη Αρχή υποέργου της εργολαβίας είχε τη δυνατότητα όχι μόνον να παρακολουθεί την εξέλιξη του φυσικού αντικείμενου της Πράξης και των υποέργων αυτής, κάνοντας συστάσεις για κρίσιμα θέματα, όπως προφανώς ήταν αυτό της επί τόσα χρόνια εκκρεμούσας υποστύλωσης της ΒΔ δοκού. Τέλος, με δεδομένο ότι, σύμφωνα με την ένορκη κατάθεση δύο μαρτύρων, γνώριζε ότι τον Μάρτιο του 2017 συνεργείο του αναδόχου θα πήγαινε στο Τέμενος για «συμπληρωματικές εργασίες» και μάλιστα για την υποστύλωση της αρχαίας δοκού, είχε την αρμοδιότητα αλλά και την υποχρέωση να μεριμνήσει για τη μετακίνηση και την παρακολούθηση των εργασιών σε μηχανικό της Διεύθυνσής του.

Από την ΕΔΕ προκύπτει ότι ο συγκεκριμένος προϊστάμενος δεν έκανε τίποτε από τα παραπάνω που θα μπορούσαν να έχουν αποσοβήσει τον κίνδυνο καταστροφής του μνημείου.

2) Η δεύτερη από τους παραπεμπόμενους υπαλλήλους, ως Προϊσταμένη της ΔΒΜΑ ευθύνεται για το παραπάνω παράνομο αποτέλεσμα που παρήχθη και τελεί σε αιτιώδη συνάφεια με πράξεις και παραλείψεις της, καθώς ως τελικός δικαιούχος η ΔΒΜΑ βρίσκεται στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας του έργου «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΕΜΕΝΟΥΣ ΒΑΓΙΑΖΗΤ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ» και συγχρόνως, σύμφωνα με την απόφαση του Αυγούστου του 2013, τα «άμεσα μέτρα» υποστύλωσης της ΒΔ κύριας δοκού έπρεπε να ληφθούν με φροντίδα της Διεύθυνσής της.

Η προϊσταμένη μέχρι τον Ιανουάριο του 2016 της ΔΒΜΑ, μολονότι κατέθεσε ενόρκως ότι δεν θεωρεί σωστή πρακτική την ηλεκτροσυγκόλληση εντός του μνημείου, η ίδια, αν και μπορούσε να κάνει συστάσεις, ακόμη και να δώσει ρητή εντολή στην Ε.Ε., αλλά και στην υπεύθυνη για το υποέργο εργολαβίας ΔΑΒΜΜ, ουδέποτε φαίνεται να ασχολήθηκε με το θέμα, παρότι γνώριζε την προϊούσα επιδείνωση της κατάστασης της στέγης του μνημείου και ειδικότερα της συγκεκριμένης δοκού, καθώς επίσης και το χρονοδιάγραμμα του έργου που έθετε ως καταληκτήρια ημερομηνία την 31-12-2015. Επιπλέον, μολονότι είχε την ευχέρεια να ενημερώνεται κατά το δοκούν από όλους τους υπόλοιπους εμπλεκομένους για όλα τα ζητήματα του έργου και να δίνει εντολές, ουδέποτε ασχολήθηκε με την ανάγκη εμπρόθεσμης υλοποίησης των μέτρων υποστύλωσης, ακόμη και μετά τον Μάιο του 2015 που είχαν ολοκληρωθεί τα ικριώματα.

3) Τρεις μηχανικοί, υπάλληλοι της ΔΑΒΒΜ, φέρονται επίσης να ευθύνονται για το παραπάνω παράνομο αποτέλεσμα που παρήχθη και τελεί σε αιτιώδη συνάφεια με πράξεις και παραλείψεις τους, καθώς ως επιβλέπουσες του έργου αμελούν συστηματικά, και ουσιαστικά φαίνονται να ξεχνούν μέχρι το τέλος των εργασιών τον Ιούνιο του 2016 την υποστύλωση της ΒΔ κύριας δοκού, μολονότι μετά τις δύο καταρρεύσεις του τρούλου (2013 και 2014) η κατάσταση έχει σοβαρά επιδεινωθεί.

Καμία από τις τρεις δεν έδωσε ποτέ καμία σχετική γραπτή εντολή στον ανάδοχο ούτε συνέταξε σχετική αναφορά προς την υπηρεσία. Ενώ καμία δεν θεώρησε αναγκαίο να συνταχθεί μελέτη εφαρμογής για τον τρόπο υποστύλωσης της αρχαίας δοκού, ούτε καν απλό σκαρίφημα, μάλιστα οι οδηγίες που ισχυρίζονται πως έδωσαν στον ανάδοχο είναι τόσο γενικές που δεν αποσαφηνίζουν ούτε καν τον τρόπο σύνδεσης των υποστυλωμάτων με το κεντρικό ικρίωμα και αφήνουν στη διακριτική ευχέρεια του συνεργείου την επιλογή της μεθόδου, χωρίς να απαγορεύουν, ως όφειλαν και μόνον με βάση την κοινή λογική, την χρήση ηλεκτροσυγκολλήσεων.

Τέλος και οι τρεις φαίνονται να αγνοούν την Πυροσβεστική Διάταξη 7 (ΦΕΚ 155 Β, 13/3/1996), με αποτέλεσμα, εκτός από το συγκεκριμένο μοιραίο περιστατικό, και σε όλες τις υπόλοιπες κολλήσεις που έχουν γίνει μέσα στο μνημείο κατά την διάρκεια της κατασκευής των ικριωμάτων (ολόκληρο το 2015) να μην εφαρμοσθούν ποτέ τα δέοντα μέτρα ασφαλείας και μάλιστα η ιδιαίτερα σημαντική 24ωρη άδεια, για την έκδοση της οποίας, γνωρίζοντας ως επιβλέπουσες τον προγραμματισμό των εργασιών, θα έπρεπε να ενημερώνουν την οικεία Εφορεία Αρχαιοτήτων, ενώ πάντα κατά την διενέργεια των κολλήσεων θα έπρεπε να παρίσταται μηχανικός του χρήστη και προφανώς, επειδή δεν υπάρχει στέλεχος τέτοιας ειδικότητας στην ΕΦΑ Έβρου κάποια/-ος από την ΔΑΒΜΜ.

4) Η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Έβρου ευθύνεται για το παραπάνω παράνομο αποτέλεσμα που παρήχθη και τελεί σε αιτιώδη συνάφεια με πράξεις και παραλείψεις της, καθώς γνώριζε ότι θα γίνουν εργασίες υποστύλωσης της δοκού, ενώ μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας είχε τεθεί υπ’ όψιν της η πιθανότητα έστω αυτές να γίνουν με ηλεκτροσυγκόλληση. Με δεδομένο ότι ως αναπληρώτρια Προϊσταμένη της ΕΦΑ Έβρου, την επίμαχη περίοδο εκπροσωπούσε τον χρήστη και συγχρόνως φορέα προστασίας του μνημείου, είχε όχι μόνον δικαίωμα, αλλά και υποχρέωση να ενημερωθεί για τον τρόπο υποστύλωσης κρίσιμου στοιχείου του προστατευόμενου μνημείου και μάλιστα σε περίπτωση «θερμών εργασιών» (δηλ. ηλεκτροκόλλησης) εντός του μνημείου είχε και την υποχρέωση να φροντίσει για την εφαρμογή της πυροσβεστικής διάταξης 7 (ΦΕΚ 155 τ.Β’/ 13-3- 1996) και σε διαφορετική περίπτωση να μην επιτρέψει την διενέργεια των εργασιών.

Επιπλέον, η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Έβρου είχε ιδία αντίληψη του δάσους ξύλων που υπήρχε στο επίμαχο σημείο, εφόσον μόλις πριν τρεις μέρες είχε πραγματοποιήσει αυτοψία και μάλιστα κατέθεσε στην ΕΔΕ σχετικές φωτογραφίες, και επίσης ενώ είχε την δυνατότητα να δώσει εντολή επίβλεψης των εργασιών σε αρχαιολόγο της ΕΦΑ Έβρου και οπωσδήποτε να απαιτήσει την παρουσία επιβλέποντος μηχανικού της ΔΑΒΜΜ, αρκέσθηκε να ορίσει ως «αρμόδιο» για την επίβλεψη, αναρμόδιο πρόσωπο.

5) Η παραπεμπόμενη υπάλληλος ως επιβλέπουσα μηχανικός, μολονότι προϊσταμένη (τμηματάρχης) της Διευθύνουσας Υπηρεσίας, που είναι υπεύθυνη για την υλοποίηση του υποέργου «Εγκατάσταση εξωτερικού στεγάστρου προστασίας και εσωτερικών ικριωμάτων», φαίνεται να μην έχει σαφή αντίληψη κρίσιμων στοιχείων, όπως η ύπαρξη ή μη μελέτης για την υποστύλωση της κύριας ΒΔ Δοκού του Τεμένους Βαγιαζήτ, εργασία που αποτέλεσε την αιτία της καταστροφής, αφού ισχυρίζεται στην κατάθεση της ότι υπήρχε σχετική μελέτη και μάλιστα εγκεκριμένη από το ΚΑΣ το 2013, συγχέοντας προφανώς την τεχνική έκθεση αυτοψίας για την εκτέλεση άμεσων μέτρων για την άρση ετοιμορροπίας με μελέτη εφαρμογής.

Επίσης φαίνεται να αγνοεί την Πυροσβεστική Διάταξη 7 και πάντως να μην εντέλλεται προς τους επιβλέποντες την εφαρμογή της, αλλά και να μην ενημερώνει την ΕΦΑ Έβρου για το χρονοδιάγραμμα των θερμών εργασιών, για τις οποίες η τελευταία θα έπρεπε κάθε φορά να εκδίδει την σχετική άδεια «θερμών εργασιών», μολονότι είναι σε θέση να γνωρίζει ότι καθ’ όλη την διάρκεια του έργου, όπως και κατά τη μοιραία υποστύλωση της 21ης Μαρτίου 2017, θα πραγματοποιηθούν εντός του τεμένους ηλεκτροσυγκολλήσεις από συνεργεία του εργολάβου.

Μολονότι στο πλαίσιο της εργολαβίας θα έπρεπε να είναι η επισπεύδουσα της τήρησης του χρονοδιαγράμματος, εφόσον ουδέποτε έδωσε σχετική εντολή, η εν λόγω επιβλέπουσα μηχανικός και προϊσταμένη της Διευθύνουσας Υπηρεσίας για την «Εγκατάσταση εξωτερικού στεγάστρου προστασίας και εσωτερικών ικριωμάτων», όπως και οι άλλες τρεις επιβλέπουσες, φαίνεται να λησμονεί την υποστύλωση της δοκού που αποτελεί εργασία σχετικά μικρή σε έκταση, αλλά ζωτικής σημασίας για το μνημείο και η οποία ήταν κατεπείγουσα για την άρση της ετοιμορροπίας ήδη από το 2013 και σύμφωνα με την κοινή λογική, αλλά και με τους κανόνες της επιστήμης θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί με προσοχή και επιμέλεια το ταχύτερο δυνατό μετά την κατασκευή των ικριωμάτων (Μάιος του 2015) και πάντως εμπροθέσμως, δηλαδή μέχρι τον Δεκέμβριο του 2015 ή έστω κατά την παράταση, το πρώτο εξάμηνο του 2016, και πάντως όχι ύστερα από την έκδοση βεβαίωσης περαίωσης του έργου. Τέλος μη έχοντας δώσει γραπτή εντολή στον ανάδοχο που να ορίζει σαφώς το πλαίσιο των υπολειπόμενων(;) εργασιών και κυρίως μη έχοντας εκδώσει εντολή μετακίνησης επιβλέποντος μηχανικού του τμήματός της ή έστω εισηγηθεί προς τον προϊστάμενο τη μετακίνηση μηχανικού της Διεύθυνσης, η συγκεκριμένη φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για τη μη επίβλεψη των εργασιών υποστύλωσης από αρμόδιο, με τα γνωστά αποτελέσματα.

Κάποια συμπεράσματα

Είναι προφανές πως, από τα στοιχεία που αποκαλύπτει το ΤΡΡ, τα οποία περιλαμβάνονται στην πορισματική έκθεση της ΕΔΕ και συνοψίζονται στο παραπεμπτήριο έγγραφο, προκύπτουν σοβαρά ζητήματα που δικαιολογούν πλήρως την απόφαση για παραπομπή των συγκεκριμένων υπαλλήλων στο Πειθαρχικό Συμβούλιο, που είναι και το αρμόδιο όργανο για να κρίνει τελικά αν υπάρχουν πράγματι ευθύνες στα παραπεμπόμενα πρόσωπα και να επιβάλει τις εκ του νόμου προβλεπόμενες κυρώσεις κατά την κρίση του.

Σε κάθε περίπτωση, δε φαίνεται να ευσταθούν αιτιάσεις περί «πολιτικής δίωξης» των υπαλλήλων. Ωστόσο, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, τις τελευταίες ημέρες, και ειδικά μετά την ανάληψη των καθηκόντων της νέας υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, έχουν ενταθεί οι πιέσεις από ποικίλους κύκλους προκειμένου η υπόθεση να κλείσει με… αναστολή της παραπομπής του θέματος στο Πειθαρχικό Συμβούλιο.

Θέλουμε να πιστεύουμε πως η σημερινή υπουργός Πολιτισμού θα ήθελε να αποφύγει τη σύνδεση του ονόματός της με ενδεχόμενα σενάρια συγκάλυψης μιας υπόθεσης, στην οποία εμπλέκονται και πρόσωπα με τα οποία έχει στενά συνεργαστεί κατά την περίοδο της θητείας της ως ΓΓ στο ΥΠΠΟ, όταν είχε η ίδια και την ευθύνη των ΕΣΠΑ 2007-2013 του υπουργείου.

Ειδικά, μάλιστα, όταν στην ανακοίνωσή του για το θέμα δύο μέρες μετά την καταστρεπτική πυρκαγιά (24/3/2017), ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων απέδιδε έμμεσα και στην ίδια (πολιτικές) ευθύνες για την τραγική εξέλιξη: «Η λύση που επίμονα προωθήθηκε από την πολιτική ηγεσία το 2014, δυστυχώς με την συναίνεση συγκεκριμένων υπηρεσιακών παραγόντων, ήταν εκείνη της αμαρτωλής μεθόδου της μελετοκατασκευής, την οποία ο νόμος (αλλά και η κοινή λογική παγκοσμίως) δεν αποδέχεται ως μέθοδο επέμβασης σε μνημεία! Από τότε έγιναν μια σειρά ενέργειες που εγείρουν ερωτήματα για την αποτελεσματικότητά τους ή και για τις τυχόν επιπτώσεις τους στη στατική κατάσταση του μνημείου, όπως το πανάκριβο στέγαστρο που τοποθετήθηκε πάνω από το μνημείο. Μάλιστα, μοιραίες ενέργειες όπως οι οξυγονοκολλήσεις που φέρεται ότι γίνονταν από τον εργολάβο, πρέπει ενδελεχώς να εξεταστεί αν εκτελούνταν υπό την έγκριση και υπό την εποπτεία της αναθέτουσας αρχής. Σε κάθε περίπτωση η εφιαλτική κατάληξη του τεμένους αποδεικνύει για μια ακόμη φορά ότι τα έργα στα μνημεία πρέπει να υλοποιούνται αποκεντρωμένα ώστε η ίδια η Υπηρεσία να υλοποιεί κάθε βήμα και όχι με εργολαβίες που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί παρά να εποπτεύονται περιοδικά και επομένως ατελώς από τις Υπηρεσίες της Αθήνας».

*Το TPP επικοινώνησε με το υπουργείο Πολιτισμού για να έχουμε την άποψη της νέας ηγεσίας του σε σχέση με την εν λόγω υπόθεση, αλλά δεν λάβαμε κάποια απάντηση μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης του ρεπορτάζ.

https://thepressproject.gr/temenos-vagiazit-porisma-fotia-kei-ypsilovathma-stelechi-tou-ypourgiou-politismou-gia-tin-katastreptiki-pyrkagia