Η Καβάλα κλίνει ευλαβικά το γόνυ στους συμπολίτες της που εξοντώθηκαν βίαια και άδικα τον Μάρτιο του 1943.
Στις 3 και 4 Μαρτίου του 1943 η πόλη της Καβάλας έχασε σχεδόν το 10% του πληθυσμού της .. οι Εβραίοι στο θρήσκευμα κάτοικοι της συγκεντρώθηκαν με την βία και απομακρύνθηκαν από αυτήν, από τους Βούλγαρους κατακτητές της πόλης. Οι 1484 δεν γύρισαν ποτέ .. άφησαν την τελευταία τους πνοή σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Γερμανία.
Στην Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος πριν μερικές εβδομάδες έγραψα ότι ο Δήμος Καβάλας οφείλει να τιμήσει την μνήμη τους, μάλιστα έστειλα και σχετική επιστολή στον Δήμαρχο της πόλης Θεόδωρο Μουριάδη, προτείνοντας μια σειρά δράσεων.
Μέρος των προτάσεων εκείνων υλοποιήθηκαν, όπως η παραγωγή και προβολή επετειακού ντοκιμαντέρ με μοναδικές καταγραφές της ιστορίας, στο οποίο μιλούν διακεκριμένοι επιστήμονες, μέλη της Εβραϊκής κοινότητας, o πρεσβευτής του Ισραήλ στην Ελλάδα. Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε από τα ψηφιακά μέσα του Δήμου και από τον τηλεοπτικό σταθμό ena channel.
Στην προσπάθεια αυτή εργάσθηκαν πολλοί συμπολίτες μας , όπως ιστορικός Κυριάκος Λυκουρίνος που είχε την ιστορική τεκμηρίωση, ο Ιστορικός Θανάσης Διαλεκτόπουλος που είχε την επιμέλεια των κειμένων, η Καβαλιώτισσα Μουσικός Αλεξία Βαρβέρη, που συνέθεσε ειδικά κομμάτια για το ντοκιμαντέρ, με βάση την σεφαρεδίτικη μουσική, το δημοσιογραφικό και τεχνικό προσωπικό του ena channel με επικεφαλής τον Λευτέρη Κουκουτίνη αλλά και με την άοκνη προσπάθεια της Νικόλ Σπυροπούλου και του Κώστα Πατσουλίδη.
Επίσης στο Πολιτιστικό κέντρο “Δημοτική Καπναποθήκη Καβάλας” με ηλεκτρονικό τρόπο για δυο ημέρες αναφέρονταν στην πρόσοψη της, τις νυχτερινές ώρες, ο αριθμός των αδικοχαμένων συμπολιτών μας, όπως και φωτογραφίες από την ζωή τους στην Καβάλα.
Όλα αυτά, επιτρέποντος και των υγειονομικών συνθηκών, θα μπορούν στο άμεσο μέλλον να πλαισιωθούν και με την έκδοση από τον Δήμο Καβάλας εγχειριδίου για την παρουσία των Εβραίων της Καβάλας που θα μπορούσε να διανεμηθεί στα σχολεία στο πλαίσιο των δράσεων για την διδαχή της τοπική ιστορίας.
Τα τραγικά γεγονότα
Ποια ήταν όμως τα τραγικά γεγονότα; Είναι Μάρτιος του 1943 στην βουλγαροκρατούμενη Καβάλα το βαρύ πέπλο της σκλαβιάς σκίαζε τα πάντα. Οι κάτοικοι της πόλης υπέφεραν από τα δεινά της βουλγαρικής κατοχής. Η πείνα θέριζε ολόκληρες οικογένειες και η αναζήτηση του φαγητού αλλά και του μεροκάματου ήταν μια καθημερινή, βασανιστική, και επίπονη προσπάθεια.
Μαζί με τον χριστιανικό πληθυσμό δεινοπαθούσαν και οι Εβραίοι Έλληνες συμπολίτες μας. Λίγοι από αυτούς ανήκουν στην εύπορη τάξη, όμως οι περισσότεροι ήταν μικροεπαγγελματίες, άνθρωποι του εμπορίου και καπνεργάτες.
Το χειμώνα του 1943 η μοίρα για αυτούς ήταν οδυνηρή. Οι Γερμανοί είχαν αρχίσει την εξόντωση του Εβραϊκού στοιχείου της Ευρώπης. Ζήτησαν τότε και τη βοήθεια των «συμμάχων» τους, των Βουλγάρων για «μαζέψουν» τους Εβραίους από την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, περιοχή πού είχαν αφήσει να προσαρτήσουν οι Βούλγαροι.
Η καταγραφή
Από τα μέσα Φεβρουαρίου οι Βούλγαροι άρχισαν να «καταγράφουν» τις Εβραϊκές οικογένειες και να «μαρκάρουν» τα σπίτια που κατοικούσαν. Πάνω από 2000 ψυχές ζούσαν στην Καβάλα σε μια ιδιαίτερα ανθηρή κοινότητα που συμμετείχε ενεργά στη ζωή της πόλης.
Ελάχιστοι είχαν καταλάβει τι θα ακολουθούσε, οι περισσότεροι αντιμετώπισαν στωικά τη μεγάλη δοκιμασία που ξεκινούσε.
Στις 3 Μαρτίου 1943 το σχέδιο των Βουλγάρων έμπαινε σε εφαρμογή. Παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες (χιόνιζε διαρκώς), υπό την απειλή των όπλων υποχρεώθηκαν όλοι οι Εβραίοι, κάτοικοι της πόλης, να βγουν από τα σπίτια τους και να κατευθυνθούν στις καπναποθήκες του κέντρου της πόλης. Οι εικόνες ήταν συγκλονιστικές, νέοι, γέροι, παιδιά, γυναίκες στοιβάχθηκαν στα κρύα «μαγαζιά» εκλιπαρώντας για βοήθεια. Ανήμποροι να αντιδράσουν, στο δράμα των συμπολιτών τους, παρακολουθούσαν τις δραματικές σκηνές, οι Καβαλιώτες.
Οι κατακτητές είχαν φροντίσει, στη διάρκεια της μέχρι τότε κατοχής, να δείχνουν σε καθημερινή βάση, το απάνθρωπο πρόσωπο τους.
Με φορτηγά μετέφεραν όλο αυτό τον κόσμο, στη Δράμα και από εκεί σιδηροδρομικώς στο Δούναβη ποταμό. Το ταξίδι ήταν μαρτυρικό και δεν ήταν λίγοι αυτοί που άφησαν την τελευταία τους πνοή στα βαγόνια των τρένων του θανάτου.
Οι περισσότεροι από τους Εβραίους της Καβάλας οδηγήθηκαν, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της «Τρεμπέλινκα».
Κάποιοι ελάχιστοι, βλέποντας την καταστροφή που έρχονταν έσπευσαν νωρίτερα του 1943 να φύγουν στην Αθήνα και να χαθούν στην ανωνυμία της.
Ένας από αυτούς ο Παύλος Σιχμά, έγραψε βιβλίο με τις αναμνήσεις του από τις ημέρες εκείνες, όταν παιδάκι ο ίδιος, κρύβονταν με την οικογένεια του. Οι ελάχιστοι που επιβίωσαν του πολέμου και της γενοκτονίας, προσπάθησαν να επανασυστήσουν την Εβραϊκή κοινότητα, μετά την απελευθέρωση.
Ελάχιστα είναι τα Εβραϊκά ενθύματα που σώζονται σήμερα στην Καβάλα. Η κοινότητα έχει αδρανοποιηθεί ουσιαστικά από το 1980 και οι λιγοστοί εκπρόσωποι της υπάρχουν στην Θεσσαλονίκη.
Η συναγωγή είχε καταστραφεί από τους Βουλγάρους. Το 1945 χρησιμοποιήθηκε η αίθουσα σπιτιού κοινοτικής ιδιοκτησίας, ως προσευχητάριο, ευκτήριος οίκος.
Ήταν στην οδό Παύλου Μελά (η γνωστή Χάβρα για τους Καβαλιώτες) μέχρι πριν μερικά χρόνια υπήρχαν κάποιοι σωροί ερειπίων…στον συγκεκριμένο χώρο.
Εβραϊκό μνημείο
Με απόφαση του, το Δημοτικό Συμβούλιο Καβάλας και μετά από αίτημα του κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, για την παραχώρηση χώρου, για να ανεγερθεί μνημείο στη μνήμη των Εβραίων Καβαλιωτών οι οποίοι εξολοθρεύθηκαν από τα στρατεύματα κατοχής το έτος 1943. Η τοποθέτηση του μνημείου έγινε το 2015 στο σημείο εκείνο (Καπναποθήκες) όπου είχαν συγκεντρώσει οι Βούλγαροι τους Εβραίους της Καβάλας.
Ένα ακόμα μνημείο για τα θύματα – Εβραίους της εποχής εκείνης υπάρχει στην Καβάλα, από το 1952, τότε στις 19 Οκτωβρίου στο Ισραηλιτικό νεκροταφείο, έγινε μνημόσυνο «για την ανάπαυση των ψυχών των σφαγιασθέντων ισραηλιτών», όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής.
Την ίδια ημέρα έγιναν και τα αποκαλυπτήρια του μνημείου που είχε ανεγερθεί με την παρουσία των αρχιραβίνων Θεσσαλονίκης και Αθηνών, ενώ ομιλητής ήταν ο Καβαλιώτης Εβραίος Μωϋσής Πεσσάχ.
Ο τραγικός απολογισμός
Οι Εβραίοι της Δράμας της Καβάλας των Σερρών, της Θράκης συγκεντρώθηκαν αρχικά σε μεγάλες Καπναποθήκες και μεταφέρθηκαν με τρένο, ύστερα από τρεις ημέρες, στη Νότια Βουλγαρία σε προσωρινά στρατόπεδα συγκέντρωσης, το ίδιο έγινε για όλους τους Εβραίους της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην Ελλάδα.
Στις 20 και 21 Μαρτίου 1943 μεταφέρονται με τρένα, με βουλγαρική και γερμανική συνοδεία, στο βουλγαρικό λιμάνι του Λομ, στις όχθες του Δούναβη, και στη συνέχεια με ποταμόπλοια, κάτω από άθλιες συνθήκες, στη Βιέννη. Τελικός προορισμός των εξαντλημένων αυτών ανθρώπων είναι το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τρεμπλίνκα στην Πολωνία, όπου φτάνουν αρχές Απριλίου και βρίσκουν, πιθανόν αμέσως, τραγικό θάνατο. Σύμφωνα με επίσημα γερμανικά στοιχεία, 1096 οικογένειες Ελλήνων – Εβραίων, με 681 παιδιά κάτω των 10 ετών, και συνολικά 4273 άτομα εκτοπίζονται από την Βουλγαρική ζώνη κατοχής, το Μάρτιο του 1943, χωρίς να επιζήσει κανείς. Το τραγικό τέλος του εβραϊσμού της βορείου Ελλάδος αποτελεί περίπτωση ολοκληρωτικού αφανισμού.
Η χώρα και το εβραϊκό της στοιχείο πλήρωσαν με βαρύ τίμημα την πολιτική των Ναζί και των συνεργατών τους. Πιστεύω ακράδαντα και βροντοφωνάζω “Ποτέ Ξανά..”.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Π. Παπακοσμάς καταγράφει τη νεότερη ιστορία της Καβάλας, έχει διατελέσει Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού -Τουρισμού στην Περιφέρεια Α.Μ.Θ.
https://www.paratiritis-news.gr/istoria/oi-evraioi-tis-kavalas/
Δημοσίευση σχολίου
Καλοδεχούμενα όλα τα σχόλια, επώνυμα και ανώνυμα. Πάντα όμως με σεβασμό στους άλλους αναγνώστες και στους νόμους. Ευχαριστούμε!