Γιώργος Παπαπροδρόμου: Οι σύγχρονες κυβερνοαπάτες και το απαρχαιωμένο νομικό πλαίσιο

Η αυξητική τάση της χρήσης του διαδικτύου μετατόπισε σημαντικό μέρος της καθημερινότητας μας από το πραγματικό στο εικονικό περιβάλλον.

Ένα περιβάλλον ιδιαίτερα πολύπλοκο και αβέβαιο, αφού απαρτίζεται και επηρεάζεται από πληθώρα παραγόντων όπως οι επιμέρους δείκτες εξέλιξης των τεχνολογιών αλλά και των θεσμικών δεδομένων που συνδέονται με τόπους και χρόνους διαφορετικούς.

Οι τεχνολογίες από μόνες τους εξυπηρετούν μεταξύ άλλων και οικονομικούς σκοπούς και στόχους, συνεισφέροντας στην δημιουργία της ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας.

Το χαρακτηριστικό αυτό αλλά και την οικονομική σπουδαιότητα των ΤΠΕ και του Διαδικτύου, βρήκαν ως μια «χρυσή ευκαιρία» οι εκφραστές του σοβαρού οργανωμένου εγκλήματος με την διάπραξη ποικιλόμορφων κυβερνοεγκληματων μεταξύ των οποίων σημαντικότατη θέση έχει η κυβερνοαπάτη.

Απάτες με θύματα φυσικά πρόσωπα, νομικά πρόσωπα (εταιρείες και οργανισμούς) αποφέρουν τεράστια χρηματικά ποσά στους κυβερνοδράστες που είναι κυρίως μικρές εγκληματικές ομάδες, οι οποίες μελετούν τα κενά και τις χαραμάδες των νομικών συστημάτων όλων των χωρών, επιλέγοντας εκείνες τις χώρες με τις πιο ευάλωτες θεσμικές δομές και υποδομές.

Ως ευάλωτα χαρακτηριστικά και ταυτόχρονα ευκαιρίες για τους δράστες αποτελούν οι διαδικασίες διερεύνησης των κυβερνοεγκλημάτων (πόσο πιο πολύπλοκες και χρονοβόρες), το πλαίσιο διακίνησης των κερδών από τις εγκληματικές δραστηριότητες [το τραπεζικό απόρρητο ή «άβατο» όπως διαμορφώθηκε από το ΝΔ 1059/1971 !!!!, η χρήση μορφών κρυπτοχρήματος (κι όχι ο όρος που έχει εσφαλμένα επικρατήσει κρυπτονομίσματος)]

Με τα δεδομένα αυτά ας δούμε στην χώρα μας τι ακριβώς ισχύει.

Σε θεσμικό -νομικό επίπεδο η κυβερνοαπάτη είναι μια πράξη πλημμεληματικού χαρακτήρα (επισύροντας ποινή φυλάκισης) και υπό προϋποθέσεις κακουργηματικού χαρακτήρα (επισύροντας ποινής κάθειρξης δηλ. στερητική της ελευθερίας ποινή από πέντε έως δέκα χρόνια), σύμφωνα με τον ποινικό μας κώδικα που πρόσφατα τροποποιήθηκε (ενδεικτικά τα άρθρα 386, 387, 377,381). Ταυτόχρονα για την κίνηση της ποινικής διαδικασίας απαιτείται έγκληση, η οποία σε προηγούμενη χρονική στιγμή δεν ήταν απαραίτητη καθοσον το αδίκημα ήταν αυτεπάγγελτο.

Αυτό σε συνδυασμό με την αρνητική ψυχολογία -προδιάθεση για καταγγελία των απατών από πλευράς θυμάτων (με το σκεπτικό ποιος μπλέκει τώρα σε χρονοβόρες γραφειοκρατικές νομικές διαδικασίες για λίγα ευρώ και με πολλές αναβολές σε επίπεδο εκδίκασης) διευκολύνει το οργανωμένο έγκλημα και όχι τα εξαπατηθέντα θύματα. Για αυτό και επιβάλλεται το αδίκημα να είναι αυτεπάγγελτο και να ασχολείται με αυτό συγκεκριμένη μόνο αρχή.

Το γεγονός αυτό αποτελεί «αχίλλειο πτέρνα» για την αντιμετώπιση του φαινομένου της κυβερνοαπάτης καθόσον οι δράστες του κυβερνοχώρου επιλέγουν την κατακερματισμένη λογική διάπραξης των απατών χτυπώντας μεγάλο αριθμό θυμάτων-χρηστών του διαδικτύου και εκμεταλλευόμενοι την απουσία σχετικών ψηφιακών και όχι μόνο δεξιοτήτων (digital skills).

Επίσης η απουσία εξειδίκευσης των αρχών επιβολής του νόμου και κυρίως των δικαστικών λειτουργών σε συνδυασμό με το ξεπερασμένο οργανόγραμμα (σε μια χώρα με πενήντα δύο (52) περιφερειακές διοικητικές δομές (πρώην νομοί) υφίστανται εξήντα τρεις εισαγγελικές αρχές, δίχως να υπάρχει μια ενιαία για όλη τη χώρα ευέλικτη και αποτελεσματικότερη δικαστική υποδομή, η οποία να αξιοποιεί στο μέγιστο τις ΤΠΕ.

Επίσης η υποστελέχωση των ειδικών υπηρεσιών, με δεδομένα τα χρόνια της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων, τα οποία δεν επέτρεψαν την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού αλλά και την καλύτερη αξιοποίηση υπάρχοντος στελεχιακού δυναμικού (με την χαρακτηριστική ανισομέρεια κατανομής στις υπηρεσίες αιχμής που εξυπηρετούν κατ’ ουσίαν τον πολίτη και όχι κάποιες «ελίτ εσωτερικών ισορροπιών») έχει φέρει σε δύσκολη θέση τις υπηρεσίες που χειρίζονται τις συγκεκριμένες καταγγελίες.

Οι υπηρεσίες αυτές καλούνται να προβούν σε επιτακτικές ενέργειες που έχουν σχέση με την άμεση αξιοποίηση των αποδεικτικών στοιχείων (e-evidence) όπως το αρμόδιο τμήμα Εξέτασης Ψηφιακών Πειστηρίων της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών και την ανταλλαγή πληροφοριών (όπως η ΔΔΑΣ, ΔΙΔΑΠ, κα), σε επίπεδο διεθνούς συνεργασίας αρχών επιβολής του νόμου (Europol – Interpol), σε επίπεδο δικαστικής και διοικητικής συνεργασίας (Eurojust, Council of Europe, European Union), και σε επίπεδο φορέων του ιδιωτικού τομέα (παρόχων υπηρεσιών διαδικτύου, (ISPs) και άλλων φορέων όπως οι γνωστές μεγάλες πλατφόρμες κα).

Τα προσφατα γεγονότα με απάτες ευρείας κλίμακας στο διαδίκτυο υπενθυμίζουν στους λήπτες των πολιτικών αποφάσεων ποια πρέπει να είναι τα επόμενα βήματα. Μια καλή αρχή αποτελεί η αναβαθμισμένη δυνατότητα για online καταγγελία από την κεντρική πύλη-πλατφόρμα του Ελληνικού Δημοσίου, η οποία θα πρέπει να διευρύνει και τις περιπτώσεις των αδικημάτων που θα μπορεί ο κάθε πολίτης να καταγγείλει.

Ο βαθμός προτεραιοποίησης της δημιουργίας και ενίσχυσης των υποδομών αντιμετώπισης του κυβερνοεγκλήματος σε συνδυασμό με την μη κατασταλτική αλλά σημαντικότατη διάσταση πρόληψης-ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης όλων των πολιτών από πλευράς κυβερνοασφάλειας, καθορίζει και την πορεία που η χώρα μας θέλει να ακολουθήσει σε εποχή μετασχηματισμού της ψηφιακή και όχι μόνο.

Νομικό πλαίσιο

Πηγή:

https://www.kodiko.gr/nomothesia/document/541662

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΝ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 1059 ΦΕΚ Α΄270/23.12.1971

Περί του απορρήτου των τραπεζικών καταθέσεων.

Άρθρον 1

Οι κάθε μορφής καταθέσεις σε πιστωτικά ιδρύματα είναι απόρρητες. Το απόρρητο αυτό δεν ισχύει έναντι της Τράπεζας της Ελλάδος κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της , των σχετικών με τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος και της εφαρμογής των νομισματικών, πιστωτικών και συναλλαγματικών κανόνων.

Εξαιρετικά, επιτρέπεται η άρση του τραπεζικού απορρήτου ύστερα από ενέργεια του προϊστάμενου της αρμόδιας Δ.Ο.Υ., στην περίπτωση που προσκομίζεται προσωπική επιταγή ποσού άνω του ενός εκατομμυρίου (1.000.000) δραχμών, για εξόφληση χρεών προς το Δημόσιο, οπότε και δίδεται πρόβλεψη και δέσμευση του ποσού υπέρ της Δ.Ο.Υ.

Σημ.: όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 1 άρθρο 10 του Ν. 1858/1989, ΦΕΚ Α 148 και από την παρ. 3 του άρθρ.25 Ν.2214/1994 (Α 75).

Άρθρον 2

1. Διοικηταί, μέλη Διοικητικών Συμβουλίων ή άλλων συλλογικών οργάνων ή υπάλληλοι Τραπεζών, οίτινες ως εκ των καθηκόντων των λαμβάνουν γνώσιν των τραπεζικών καταθέσεων, παρέχοντες καθ` οιονδήποτε τρόπον, οιανδήποτε περί αυτών πληροφορίαν, τιμωρούνται δια φυλακίσεως τουλάχιστον εξ μηνών. Το απόρρητο αυτό δεν ισχύει έναντι των αρμόδιων για την είσπραξη και τον έλεγχο στον τομέα των δημοσίων εσόδων υπηρεσιών της Φορολογικής Διοίκησης, καθώς και των αρμοδίων υπηρεσιών και ασφαλιστικών ταμείων για την είσπραξη των κοινωνικοασφαλιστικών εισφορών.

Οι παραπάνω διατάξεις δεν εφαρμόζονται για την Διοίκηση και τα λοιπά όργανα της Τράπεζας της Ελλάδος προκειμένου να επιβληθούν διοικητικές κυρώσεις για παραβάσεις νομισματικών , πιστωτικών ή συναλλαγματικών κανόνων.

Σημ.: όπως τροποποιήθηκε από την παρ. 2 άρθρο 10 του Ν. 1858/1989, ΦΕΚ Α 148 και με τη παρ.3 του άρθρου 63 του Ν. 4170/2013 (ΦΕΚ Α 163 12.7.2013).

2. Επί καταδίκης διά την εν τη προηγουμένη παραγράφω πράξιν το δικαστήριον δεν δύναται να διατάξη αναστολήν εκτελέσεως της ποινής, ουδέ μετατροπήν ταύτης εις χρηματικήν.

3. Τα εν παρ. 1 αναφερόμενα πρόσωπα καλούμενα ως μάρτυρες εν πολιτική ή ποινική δίκη, ουδέποτε εξετάζονται περί των απορρήτων καταθέσεων, και συναινούντος έτι του υπέρ ου το απόρρητον καταθέτου.

Άρθρον 3

Εξαιρετικώς επιτρέπεται η παροχή πληροφοριών για τις απόρρητες χρηματικές ή άλλες καταθέσεις σε τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα μετά από ειδικά αιτιολογημένη παραγγελία ή αίτηση ή απόφαση του αρμόδιου για την άσκηση ποινικής δίωξης ή τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης ή προανάκρισης ή κύριας ανάκρισης οργάνου δια του δικαστικού συμβουλίου ή δικαστηρίου, στο οποίο διενεργείται η σχετική διαδικασία, εφ`όσον η παροχή των πληροφοριών αυτών είναι απολύτως αναγκαία για την ανίχνευση και τον κολασμό κακουργήματος.

Οι σχετικές αποφάσεις και τα βουλεύματα αποστέλλονται από τις δικαστικές αρχές στην Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία, με ευθύνη της, τα διαβιβάζει αμέσως στις διατασσόμενες από αυτές τράπεζες.

Σημ.: όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 27 παρ.1 Ν.1868/1989, ΦΕΚ Α 230,προστέθηκε με το άρθρο 76 παρ.2 Ν.3994/2011,ΦΕΚ Α 165/25.7.2011.

https://www.kodiko.gr/nomothesia/document/529099/nomos-4619-2019

Άρθρο 386α

Απάτη με υπολογιστή

1. Όποιος, με σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος, βλάπτει ξένη περιουσία, επηρεάζοντας το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας επεξεργασίας δεδομένων υπολογιστή:

α) με τη μη ορθή διαμόρφωση προγράμματος υπολογιστή,

β) με τη χωρίς δικαίωμα παρέμβαση στη λειτουργία προγράμματος ή συστήματος υπολογιστή,

γ) με τη χρησιμοποίηση μη ορθών ή ελλιπών δεδομένων υπολογιστή, ιδίως δεδομένων αναγνώρισης της ταυτότητας,

δ) με τη χωρίς δικαίωμα εισαγωγή, αλλοίωση, διαγραφή ή εξάλειψη δεδομένων υπολογιστή, ιδίως δεδομένων αναγνώρισης της ταυτότητας, ή

ε) με τη χωρίς δικαίωμα αξιοποίηση λογισμικού προορισμένου για τη μετακίνηση χρημάτων τιμωρείται με φυλάκιση, και αν η ζημία που προξενήθηκε είναι ιδιαίτερα μεγάλη, με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και χρηματική ποινή. Αν η ζημία που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ, επιβάλλεται κάθειρξη έως δέκα (10) έτη και χρηματική ποινή.

Άρθρο 387

Απάτη μικρής αξίας

Αν η ζημία που προκλήθηκε από τα εγκλήματα των άρθρων 386 και 386Α είναι μικρής αξίας, εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 377.

Άρθρο 377

Κλοπή και υπεξαίρεση μικρής αξίας

Αν τα εγκλήματα των άρθρων 372 και 375 παρ. 1 έχουν αντικείμενο πράγμα μικρής αξίας, επιβάλλεται χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας. Αν όμως η πράξη τελέστηκε από ανάγκη για άμεση χρήση ή ανάλωση του αντικειμένου της κλοπής ή υπεξαίρεσης, το δικαστήριο μπορεί να κρίνει την πράξη ατιμώρητη.

Άρθρο 381

Γενική Διάταξη στα άρθρα 374Α, 375 παρ. 1 και 2, 377 και 378 παρ. 1 εδάφιο β΄ απαιτείται έγκληση. Στην περίπτωση του εδάφιο α΄` της παρ. 1 του άρθρου 378 η ποινική δίωξη.

* O Γιώργος Παπαπροδρόμου είναι υποστράτηγος εα Ειδικός σε θέματα αντιμετώπισης Κυβερνοεγκλήματος

https://www.rthess.gr/epikairotita/oi-sygchrones-kyvernoapates-kai-to-aparchaiomeno-nomiko-plaisio/