Τα άδεια σακιά τα φουσκώνει ο αέρας και τους ανόητους η έπαρση
(Σωκράτης)
Σίγουρα θα γνωρίζετε ανθρώπους οι οποίοι από ακαδημαϊκές γνώσεις βρίσκονται υψηλά, εν τούτοις κοινωνικά συμπεριφέρονται απαράδεκτα. Τι είναι αυτό που τους κάνει να συμπεριφέρονται όμως έτσι; Είναι ο χαρακτήρας τους; Ή μήπως οι γνώσεις και οι τίτλοι σπουδών τους συνέβαλαν στην διαμόρφωση μίας ψευδούς ανωτερότητας, οδηγώντας τους, με μαθηματική ακρίβεια, στο να συμπεριφέρονται κοινωνικά απαράδεκτα και ανάρμοστα, κοινώς ως μαλάκες;
Η λέξη μαλακία είναι αρχαία ελληνική και δικαιούμαι, θαρρώ, να την χρησιμοποιώ όπως και όπου αρμόζει. Ο Αριστοτέλης την αντιδιαστέλλει με την ανδρεία και θεωρεί ότι είναι η αποφυγή των δύσκολων, η αδυναμία, η μαλθακότητα, η έλλειψη υπομονής και καρτερίας, δηλαδή η έλλειψη σθένους.
Αλλά, ας το πάρουμε όμως από την αρχή: αν κάποιος είναι μαλάκας από μικρή ηλικία, συνήθως λόγω ελλείψεως παιδείας εκ του οικογενειακού περιβάλλοντός του, μεγαλώνοντας θα παραμείνει και, πιθανότατα, ακόμα και αν πάρει master ή διδακτορικό σε κάποια επιστήμη, απλώς θα συνεχίσει να είναι μαλάκας, αλλά διπλωματούχος.
Από την άλλη, αν κάποιος, ενώ δεν ήταν, έγινε μέσω των σπουδών, τότε η επαρκής γνώση τον οδήγησε στην έπαρση και, αν παρατηρήσετε την σοφότατη ελληνική γλώσσα, η λέξη επαρκής με την έπαρση, διαφοροποιούνται μόνο κατά ένα γράμμα και στον τονισμό.
Ο μαλάκας αδυνατεί να συλλάβει νοητικά ότι ο ίδιος είναι μαλάκας. Πιστεύει πως όλοι οι άλλοι γύρω του είναι μαλάκες και αυτός είναι μια χαρά.
Η έπαρση που τον διακατέχει δεν του επιτρέπει να διακρίνει το μερίδιο της δικής του ευθύνης, δηλαδή ποια είναι η συμπεριφορά του σε συνδυασμό με την αληθινή του θέση και τον κοινωνικό του ρόλο. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη αυτοπαρατήρησης και ενσυναίσθησης. Ο μαλάκας, επίσης, αδυνατεί να κάνει αυτοανάλυση των πράξεών του καθώς και να αποτιμήσει αντικειμενικά τις πράξεις του, γιατί αν είχε αυτήν την ικανότητα, τότε θα υπήρχε μεγάλη πιθανότητα να παρατηρήσει ότι συμπεριφέρεται ως μαλάκας, που σημαίνει αντικοινωνικά, και ως εκ τούτου πιθανόν να ελάττωνε τις εκδηλώσεις της αντικοινωνικής συμπεριφοράς του μέσω διορθωτικών συμπεριφορών.
Ας γυρίσουμε όμως στην έπαρση. Τι είναι έπαρση; Τα λεξικά μιλούν για οίδημα, πρήξιμο, φούσκωμα, αλλά και για “το γαύρον του ήθους”, το να καυχιέσαι, να υπερηφανεύεσαι για κάτι, όπως τις γνώσεις σου σε ένα αντικείμενο. Επαρκής στην ελληνική γλώσσα σημαίνει “ικανός”. Η αλήθεια είναι ότι η απόκτηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων οδηγούν τον άνθρωπο στην αίσθηση της ανωτερότητος σε σχέση με τον περίγυρό του. Έχω ακούσει φράσεις του τύπου: «Τι να μας πεις κι εσύ από την ζωή σου; Εδώ εγώ έχω τελειώσει φυσικός και μπορώ να υπολογίζω την ταχύτητα που πρέπει να αναπτύξει ένα διαστημόπλοιο για να μπει σε τροχιά... Κατάλαβες;». Αυτό απάντησε ένας καθηγητής φυσικής, όταν έκανε το λάθος ένας εκπαιδευόμενος να του πει «Όχι, δεν καταλάβατε τι ήθελα να πω…». Επίσης ο αλαζόνας, όταν βρει ευκαιρία, επιδεικνύει τις γνώσεις του προσβάλλοντας τον άλλον, μη δίνοντας σημασία στον τρόπο με τον οποίο τον διορθώνει, γινόμενος τελικά προσβλητικός.
Εδώ θα ήθελα να διαχωρίσω τον περιστασιακό μαλάκα - αλαζόνα που οι περισσότεροι λίγο ως πολύ μπορεί να υποδυθούμε – δε βγάζω τον εαυτό μου από έξω μιας και ανήκω στο Όλον – με τον κατ’ εξακολούθηση μαλάκα - αλαζόνα, ο οποίος ανάγει την ιδιότητά του αυτή σε σκοπό ζωής. Θα τον συναντήσετε παντού. Προσβάλλει τους πάντες με βαρείς χαρακτηρισμούς, προσπαθεί να διορθώσει τους άλλους, να τους συμπληρώσει και να κάνει επίδειξη των γνώσεών του. Η χειρότερη του είναι όταν τον αποστομώνει κάποιος. Τότε γίνεται επιθετικός (επικίνδυνη κάστα οι επιθετικοί μαλάκες, οι επιθετικοί αλαζόνες) και μπορεί να προκαλέσει κάποιον είτε λεκτικά είτε και σωματικά.
Αυτό που πρέπει να προσέχουμε όσοι ασχολούμαστε με την υψηλή εξειδίκευση γνώσεων είναι να μην φτάσουμε στο σημείο της έπαρσης. Δηλαδή να μη συμπεριφερόμαστε – και στο τέλος καταλήξουμε – σαν μαλάκες, διότι η αληθινή γνώση επέρχεται όταν καταλάβεις την αδυναμία σου, δηλαδή ότι δεν μπορείς να κατέχεις όλη την γνώση. Η συνειδητοποίηση ότι δεν μπορείς να τα γνωρίζεις όλα και ότι, όσο και να μορφώνεσαι, οι γνώσεις σου θα είναι πάντα περιορισμένες, είναι κάτι που θα σε βοηθήσει να αποφύγεις τις όποιες αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Η έπαρση εντοπίζεται λοιπόν στο ανεπαρκές των γνώσεων που το άτομο κατέχει. Αυτό εύκολα θεραπεύεται, αρκεί, όταν νομίζεις ότι έχεις απεριόριστες γνώσεις σε κάποιο τομέα, να αναζητήσεις στο google το αντικείμενο για το οποίο νομίζεις ότι είσαι master και τότε θα βρεθείς ενώπιον εκατοντάδων άρθρων που δεν γνωρίζεις. Θεραπεύεται ακόμα πιο δραστικά, όταν παράλληλα εισέλθεις σε πανεπιστημιακά διαδικτυακά fora και δεις διδακτορικές διατριβές, μελέτες και έρευνες γύρω από το αντικείμενό σου.
Μόλις συνειδητοποιήσεις ότι αυτά που ξέρεις είναι μία σταγόνα στον ωκεανό της γνώσης ανά τον κόσμο, θα σου φύγει η έπαρση και θα κατανοήσεις την φράση που αποδίδεται στον Σωκράτη: «Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα» – «Ένα γνωρίζω, ότι δεν γνωρίζω τίποτα». Τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αυτο-διορθωθείς. Επίσης, αν έχεις έναν καλό φίλο, άκουσε τον! Αν σου πει ότι συμπεριφέρεσαι συχνά υπεροπτικά ή με αλαζονεία, προσπάθησε να καταλάβεις γιατί στο είπε. Πιθανόν να θέλει να σε βοηθήσει.
* = Ο Ανδρέας Βενέτης είναι διεθνώς πιστοποιημένος εκπαιδευτής στελεχών σε θέσεις Ασφαλείας Υψηλών Προσώπων
Δημοσίευση σχολίου
Καλοδεχούμενα όλα τα σχόλια, επώνυμα και ανώνυμα. Πάντα όμως με σεβασμό στους άλλους αναγνώστες και στους νόμους. Ευχαριστούμε!